نکاتی مهم برای مراقبت از موی سر

1- مو در تعطیلات

الف- زمان آزادی

مو نیز مثل سایر قسمت های بدن نیاز به زندگی و تنفس دارد. اما باید در عین حال، مراقبت هایی را نیز برای حفظ سلامتی آن رعایت کرد. مراقب باشید که آفتاب، باد یا آب دریا به موی شما آسیب نرساند.
در تعطیلات، بهتر است از شامپوها لوسیون ها، محلول ها و ضمادهایی که تا حد امکان با روش های طبیعی برای حفاظت از موی خود تهیه کرده اید استفاده کنید. البته از این مواد می توان برای پاک کردن آثار نمک آب دریا از موی سر سود برد. اگر نکات زیر را رعایت نکنید، سپس از بازگشت از تعطیلات بایستی به پزشک مراجعه کنید.
تعطیلات، فرصت مناسبی برای اندیشیدن به خود، نکات بهداشتی و رژیم غذایی است و معمولاً چون زمان تعطیلات مربوط به تابستان یعنی فصلی که بیشترین مقدار میوه و سبزیجات را دارد، می توان با مصرف کافی ویتامین ها از مو حفاظت کرده و زیبایی و سلامتی آن را تأمین کرد. در این مدت، می توانید تمام اندیشه های خوبی را که در طول سال به ذهن شما رسیده به اجرا در بیاورید.

ب - آفتاب

پر واضح است که تابش آفتاب تند به مو، درست مثل پوست، به آن آسیب می رساند (ضمن آن که مقدار کم آن برای سلامتی لازم است).
اشعه ی ماوراء بنفش موجود در آفتاب، روند پوسته پوسته شدن ساختمان لایه ی رویی پوست سر (تجدید پوست) را تسریع می کند که این حالت، منجر به تشکیل شوره ی سر می گردد.
آفتاب، همچنین ساختار مولکولی مو را در سطح کراتین تغییر داده و باعث خشکی آن می شود. در این حالت، مو شروع به پوسته پوسته شدن، شکننده شدن و در هم رفتن می کند. موی خشک، نسبت به سایر انواع مو در برابر نور آفتاب حساس تر است. بنابراین، بهتر است پیشگیری های لازم را در این رابطه انجام دهید (حمام رفتن برای پیشگیری ضروری است).
ترشح چربی، بر اثر تابش آفتاب، به شکل محسوسی متوقف می شود. اگر شخص دارای موی چربی باشد این خصیصه نکته ی سودمندی محسوب می شود. بنابراین، آفتاب با کاهش ترشح بیش از حد چربی، به افرادی که دارای موی چرب هستند، خدمتی کرده و این افراد می توانند شستشوی موی خود را با فاصله ی بیشتری انجام بدهند.
پدیده ی دیگری نیز وجود دارد که ممکن است زیاد به آن اهمیت داده نشود، ولی به نظر من در این مورد نقش دارد. هنگامی که شخص، پس از آب تنی از آب خارج می شود، قطرات آبی که تا چند لحظه روی موها باقیمانده و سپس تبخیر می شود، مانند یک ذره بین عمل می کند. در نتیجه آفتاب با تابیدن به این قطرات متمرکز می شود که همین امر باعث پوسته پوسته شدن، ریزش و افزایش خطر شکنندگی آن می گردد.

ج- آب دریا

آب دریا، به شکل محسوسی مو را خشک می کند، این خصیصه، برای موهای چرب مناسب است، ولی برای موی خشک چندان خوشایند نیست.
به این ترتیب، افرادی که دارای موی چرب هستند، می توانند از این خاصیت استفاده کرده و سر خود را زیر آب فرو ببرند. نمک آب دریا، پوست سر را خشک کرده و ترشح چربی را متوقف می سازد.
برعکس، اگر موی شما خشک، شکننده و حساس است، حتماً بایستی قبل از رفتن در آب، موی خود را با روغن شستشو بدهید و پس از خارج شدن، به دقت سرخود را با آب شیرین یا بهتر از آن، با محلول شسشویی که خودتهیه کرده اید، آبکشی کنید.
اگر نمک موجود در آب دریا مو را خشک می کند، به خاطر کریستال هایی است که آن را می پوشاند و حالت خفگی در آن ایجاد می کند. به همین دلیل، آبکشی با آب شیرین نیز ضروری است. در رابطه با نمک آب دریا باید به این نکته اشاره کنم که آب تنی در آب دریا، موها را کمی بی رنگ می کند و به تدریج که آب تنی انجام می گیرد، رنگ مو روشن تر می شود علت، این است که کلر موجود در نمک آب دریا (کلرورسدیم) باعث اکسیداسیون مو می شود که دقیقاً مشابه بی رنگ کردن آن است.
نکته ی دوم این است که کلر موجود در آب استخرها کاملاً برای مو مضر است. (در آب دریا، کلر به صورت نمک و به شکل خیلی رقیقی وجود دارد، در حالی که در آب استخر، مقدار زیادی از آن برای ضدعفونی کردن آب مصرف می شود). به همین دلیل، آب استخرها شدیداً قلیایی است و PH پوست سر را تغییر می دهد. این مسئله باعث ایجاد شوره ی سر و ایجاد خلل و فرج در تار مو پس از تخریب پوسته ی خارجی آن می شود. علاوه بر آن، مو با بی رنگ شدن رنگ ناخوشایندی به خود می گیرد. بنابراین، قویاً به شما توصیه می کنم که اگر معمولاً به استخر می روید، مراقب موی خود باشید و از کلاه های مخصوص استفاده کنید زیرا در این مورد خاص، استفاده از این کلاه ها کاملاً سودمند است.
شن دریا نیز دارای تأثیر مضری برای موی شما است (بر اثر سایش مو و پوست) و می تواند باعث خارش سر شود. بنابراین، مراقب باشید که شن روی مو یا پوست سر شما باقی نماند.
من قبلاً در مورد ضرورت استفاده از شستشو با روغن جهت پیشگیری صحبت کرده ام. بنابراین، قبل از رفتن در آب دریا، یا قرار گرفتن در زیر آفتاب (در صورتی که موی خشک و شکننده ای دارید) از آن استفاده کنید.

د - باد

یکی از مشکلاتی که باد ایجاد می کند، بر هم زدن فرم مو است. باد چند عارضه ی ناخوشایند برای موها در پی دارد: خشک شدن، تولید الکتریسیته، شکننده شدن و در هم فرو رفتن موها. علاوه بر تمام این موارد، وزش باد گرد و غبار و آلودگی را که با خود همراه دارد به مو می چسباند.
به خاطر این دلایل، واضح است که موهای بلند، نیاز بیشتری به حفاظت توسط یک روسری دارد.

2- موی نوزادان

برخی از نوزادان با موی زیاد و گروهی با موی کم متولد می شوند، و سرانجام گروهی اصلاً مو ندارند (که در این مورد نباید نگران بود زیرا پس از چند روز یا چند هفته مویشان می روید). موی زمان تولد، پس از چند ماه می ریزد (بین ششمین و هجدمین هفته که مدت بسیار متغیری است). بنابراین، کوتاه کردن موی نوزاد کار بیهوده ای است. موی نوزاد، به شکل خاصی نازک و حساس است و پوست سر او نیز چنین است. بنابراین، باید مراقبت های خاصی از آن صورت بگیرد.
امروزه، شامپوهای مختلفی برای نوزادان عرضه می شود که با موی آنها متناسب است. این شامپوها دارای کف خیلی ملایم ، حالت اسیدی ضعیف و در برخی موارد محتوی برخی از پروتیین ها است که برای پوست سر ضروری خواهد بود.
شامپو زدن به سر نوزاد، در موقع حمام گرفتن انجام می شود که البته فاصله ی زمانی آن چندان مهم نیست، اما موی نوزاد (یا کودک) همیشه باید تمیز باشد. می توان دو یا سه بار در هفته (چون شامپوهای آنان خیلی ملایم است) سر نوزادان را شست. این کار باید به شکل خیلی ملایمی انجام بگیرد. و همراه با مراقبت از منطقه ی نرم ملاج سر باشد، پوست سر نوزاد را چنگ نزنید و خیلی مالش ندهید. مراقب باشید که شامپو در چشم کودک نرود زیرا او بعداً با یادآوری خاطره ی آن از شستشوی سرش جلوگیری خواهد کرد. قبل از آبکشی سر کودک، مراقب درجه حرارت آب باشید (نه خیلی گرم، و نه خیلی سرد) و از آب ولرم استفاده کنید.
نباید موی نوزاد را با سشوار خشک کرد بلکه خشک کردن آن با یک حوله ی نخی نرم کافی است. پس از شستشو، به سر کودک ادوکلن یا مواد معطر مشابه آن نزنید زیرا الکل موجود در این مواد، هر اندازه هم که کم باشد، وارد خون او خواهد شد.
برای پاک کردن آلودگی های پوست سر نوزاد تازه به دنیا آمده، از یک تکه پنبه ی آغشته به روغن بادام شیرین ولرم استفاده کنید.

3- پیری

هم زمان با پیر شدن، طاسی نیز در آقایان تسریع می شود. گاهی اوقات، پیری منجر به طاسی قطعی و غیر قابل بازگشتی می شود. این مشکل، معمولاً در زنان وجود ندارد و مشابه خانم هایی که کاملاً طاس شده باشند، بسیار استثنایی است.
با این وجود، از زمان شروع دوران یائسگی، ریزش مو در بسیاری از خانم ها نیز شدت می گیرد و حتی موی کسانی که تا آن زمان هیچ گاه دچار ریزش مو نشده بودند، شروع به ریزش می کند. این پدیده جای نگرانی ندارد زیرا حاصل یک تحول فیزیولوژیکی طبیعی است و بر اثر بالا رفتن سن تشدید می شود. در دوران پیری، موی سر به تدریج کم پشت تر شده و تارهای آن نازک تر می شود (البته این مسئله نیز جای نگرانی ندارد).
در واقع، با بالا رفتن، سن، کار تجدید حیات مو مشکل تر می شود و هنگامی که تارهای مو می ریزد، دیگر همه ی آنها با موهای جدید جایگزین نمی شود و می توان گفت که از سن معینی به بعد، از هر صد تار موی ریخته شده تنها هشتاد تای آنها دوباره می روید. دلیل اینکه تارهای مو دائماً نازک تر می شود، کمبود پروتیین در بدن است که با افزایش سن، سبب ضعف عضلانی افراد مسن نیز خواهد شد.
من به افرادی که به این دوره ی جدید از زندگی خود وارد می شوند، توصیه می کنم مراقبت بیشتری از موی خود بکنند تا از آسیب دیدگی بیش از حد آن جلوگیری شود. زیرا در این دوره، تارهای مو خود به خاطر نازکی، شکننده شده است. استفاده از مواد شیمیایی یا فِر زدن ها را کمتر کنید (این مقطعی است که شخص از نظر روانی در مرحله ی پذیرش موی سفید یا رد کردن آن است). سعی کنید تا حد امکان از شامپوهای ملایم تری استفاده کنید.

4- موی بلند

حفظ و نگهداری موی بلند، خصوصاً اگر حالت فِر نیز داشته باشد، نیازمند مراقبت، صبر و کوشش بسیار است.
با توجه به سرعت رشد مو (15 تا 18 سانتی متر در سال)، هر زنی می تواند در عرض چهار سال دارای مویی با بلندی 60 سانتی متر باشد که تا کمر او برسد. اما موی بلند خیلی زودتر کثیف می شود و فرم دادن و آرایش آن نیز دشوارتر است و چون زیبایی آن بستگی به مراقبت کامل دارد، باید مراقبتی دایمی از آن صورت بگیرد.
برس زدن موی بلندکاری اجباری است. برس زدن این موها باید طولانی و دقیق بوده و دوبار در روز انجام شود. البته قبل از برس زدن، باید موهای درهم رفته را با یک شانه از هم جدا کرد.
شستشوی موی بلند، چندین مشکل ایجاد می کند. اولاً اگر مو خیلی بلند باشد، شستن آن توسط خود شخص دشوار است و کمک دیگری را می طلبد. ثانیاً، باید از مالش بیش از حد مو و فرو رفتن آن جلوگیری کنید. ثالثاً، در اغلب موارد باید از دو نوع شامپوی متفاوت استفاده شود: یکی برای پوست سر و قسمت ریشه ی مو، و دیگری برای نوک موی سر. زیرا نوع موهای نوک و ریشه معمولاً متفاوت است، چون چربی پوست سر به نوک مو نمی رسد.
بنابراین، معمولاً موی بلند دارای ریشه ی چرب و نوک خشک است که این وضعیت انتخاب شامپو را دشوار می سازد. به همین دلیل، باید از دو نوع شامپو استفاده کرد.
آبکشی موی بلند نیز کار حساسی است زیرا مو به سادگی در هم فرو می رود.
خشک کردن آن هم باید تا حد امکان به شکل طبیعی باشد. مو را با یک حوله ی نخی آبگیری کرده و سپس در هوا خشک کنید. از وسایل برقی استفاده نکنید. زیرا در صورت انجام این کار، در تمام طول مو الکتریسیته تولید می شود.
موی بلند، پس از شستشو، نیاز به مراقبت های خاصی دارد. بنابراین بیشتر از موهای دیگر باید از مواد نرم کننده ی طبیعی که از درهم رفتن آن جلوگیری می کند، و فرم دادن را آسان تر می سازد استفاده کرد.
معمولاً، نوک موی بلند دچار مو خوره می شود. بنابراین، توصیه می کنم با کوتاه کردن حدود ده سانتی متر از آن، از افزایش موخوره جلوگیری کنید.
آرایش موی بلند نیز به همان اندازه دشوارتر است (خصوصاً اگر فِر باشد) و برای موی بلند صاف، بهترین آرایش حجم دادن به آن است که کار آسانی است.
برای جلوگیری از آسیب دیدن موی بلند، از کارهایی نظیر دم اسبی کردن مو (که خوشبختانه دیگر مُد نیست)، بستن خیلی سفت مو در پشت سر یا بافتن آن خودداری کنید.
و آخرین توصیه: پس از سن 40 سالگی بهتر است از گره زدن مو در پشت سر صرفنظر کرده و به جای آن مویتان را کوتاه کنید ( تا کمی جوانتر به نظر برسید). من واقعاً توصیه می کنم از سنین خاصی به بعد مویتان را حتماً کوتاه کنید.

5- بارداری

در اولین هفته های پس از وضع حمل، عملاً تمام خانم ها مقدار زیادی از موهای خود را از دست می دهند. مادران جوانی که برای اولین بار باردار شده اند، از مشاهده ی این وضع خیلی نگران می شوند. اما این یک پدیده طبیعی است و نباید آنان را نگران سازد. با انجام مراقبت های مناسب، و رعایت نکات تغذیه ای، همه چیز به خوبی پیش خواهد رفت. در ضمن مصرف یک گروه از مکمل های غذایی خاص نظیر گرده ی گل، جوانه ی گندم، مخمر آبجو و غیره توصیه می شود.
به تدریج که سیستم هورمونی فعالیت طبیعی خود را باز می یابد (با شروع اولین عادت ماهانه ی پس از وضع حمل و خاتمه ی شیر دادن) موها مجدداً حالت قبلی خود را باز یافته و ریزش موقتی آن متوقف می شود.
به طور کلی، من استفاده از فِر زدن، رنگ کردن یا بی رنگ کردن مو و کارهای از این قبیل را برای خانم های باردار، پس از وضع حمل، و در مدتی که فرزند خود را شیر می دهند ممنوع می کنم. خانم ها، در این دوران باید تا حد امکان مراقبت های طبیعی و دور بودن از هرگونه مواد شیمیایی را رعایت کنند. این بازگشت به طبیعت که بهترین راه مراقبت از مو است، روش بسیار مناسبی است که شاید باعث می شود روش طبیعی تری را در رابطه با آرایش موی خود در پیش بگیرید.

6- قرص های ضد بارداری

بسیاری از خانم ها که از قرص های ضد بارداری خوراکی استفاده می کنند، پس از مدتی از ریزش موی خود شکایت دارند. این حالت، خیلی رایج است زیرا پس از دو تا سه سال، مو می ریزد، بدون آن که حالت وخیمی به خود بگیرد. ولی به هر حال، این ریزش شخص را نگران می سازد. می دانید که امروزه تعداد خانم هایی که از این روش ها استفاده می کنند، روز به روز در حال افزایش است.
تمام قرص های ضد بارداری که دارای مشتقات «پروژسترون» است، دارای فعالیتی شبیه به هورمونهای مردانه می باشد و دیر یا زود، سبب ریزش مو می گردد. تناقض مضحکی که در این رابطه وجود دارد، این است که اگر چه این مواد باعث ریزش مو می شود اما، رشد موی زیر بغل و پا را تشدید می کند (البته اگر از سبیل!! اسمی نبریم). اما در اینجا نیز مسئله نگران کننده ای وجود ندارد زیرا به محض توقف مصرف قرص های خوراکی ضد بارداری که دارای مشتقات «آندرژنی» است، ریزش مو نیز متوقف خواهد شد.
از سوی دیگر، تمام قرص های ضد بارداری دارای مشتقات «پروژسترون» نیست، اما من در اینجا نمی توانم لیست داروهایی را که دارای این مواد بوده یا نیست، برایتان مطرح کنم زیرا فرمول قرص ها دایماً در حال تغییر است. آزمایشگاه های داروسازی، دایماً سعی می کنند قرص های جدیدتری را برای ملایم تر کردن و کاهش اثرات جانبی همراه با حداکثر تأثیر ارائه کنند. بنابراین، بهترین راه برای شما (در صورتی که ریزش مو بیش از حد شما را نگران کرده است) مشورت با یک پزشک متخصص است.

7- عادت ماهانه

در جریان عادت ماهانه، اشکالات موجود در مو تشدید می شود. زیرا در این دوره نوعی حالت استرس به وجود می آید به صورتی که موهای چرب بیشتر از حد معمول خود چرب می شود، شوره ی سر افزایش می یابد و موی خشک، خشک تر می شود. بنابراین، بهتر است در این دوره توجه خاصی به موی خود کنید. هر ماه، در این مرحله ی خاص، مراقبت هایی را که به طور معمول انجام می دهید بیشتر کنید (به عنوان مثال، استفاده از ضمادها).
در طول عادت ماهانه، باید تا حد امکان از کاربرد روش هایی نظیر فر زدن، از فر درآوردن، بی رنگ کردن و غیره خودداری کنید. اگر واقعاً می خواهید مویتان را رنگ کنید، باید این کار را به شکلی انجام بدهید که رنگ به پوست سر نرسد و تنها دسته های مو را آغشته سازد.

آخرین توصیه:

در طول عادت ماهانه، مو کمی شل می شود و به همین دلیل، آرایش آن مشکل تر است. بایستی این نکته را نیز در نظر داشته باشید که در این مقطع نیز از آرایشی که متناسب با وضع شما باشد استفاده کنید.

8- ورزش کنید

انجام یک ورزش مفید برای سلامتی و زیبایی مو سودمند است. البته به شرطی که به شما امکان بدهد با فشارهای زندگی ( شغلی یا عاطفی) نیز مبارزه کنید زیرا چنین مشکلاتی، اثراتی ناخوشایند بر مجموعه ی بدن و خصوصاً بر مو دارد (مو یکی از دقیق ترین معیارهای سنجش سلامتی انسان است).
ورزش، امکان ایجاد آرامش، تسهیل در رساندن اکسیژن به سلول ها (پوست سر و موها نیز از این امتیاز بهره می برند) و تسهیل در مبادلات ارگانیکی را می دهد که این خصایص برای تمام قسمت های بدن بدون استثنا مفید است.
متقابلاً ورزش به واسطه تشدید تعرق، ترشح غدد چربی پوست سر را شدت می بخشد. به همین دلیل، ورزشکاران باید یک رشته اصول اولیه را برای پیشگیری پس از انجام فعالیت ورزشی خود در پیش بگیرند. آنها باید سر خود را بیشتر از افراد معمولی بشویند و شخصاً به آنها توصیه می کنم در ساک ورزشی خود یک شیشه لوسیون برای ماساژ موی خود پس از انجام ورزش همراه داشته باشند.
مسلماً، برخی از ورزش ها می تواند برای مو مضر باشد که البته این ها موارد خاصی نظیر شنا را در بر می گیرد که قطعاً نیاز به انجام مراقبت بیشتری برای پیشگیری دارد. وقتی که یک شناگر چندین ساعت از روز را در استخر می گذراند، واضح است که استفاده از کلاه های پلاستیکی برای او ضرورت پیدا می کند، زیرا کلر موجود در آب استخر، به مو آسیب می زند.

9- کلاه گیس ها

برخی افراد، بر ای تفنن از کلاه گیس استفاده می کنند و البته گروهی هم برای پنهان کردن بیماری سرطان، یا پس از خروج از بیمارستان از آن سود می برند. مسلماً در استفاده از این کلاه گیس ها هم محدودیت هایی وجود دارد مگر آنکه شخص بر اثر اشکالات ناشی از شیمی درمانی در دوران بهبود خود از آن استفاده کند.
البته، بحث این مطلب چندان به این نکات مربوط نمی شود و من در این قسمت صرفاً چند نکته را یادآوری می کنم.
- قیمت کلاه گیس، بستگی به کیفیت آن دارد. گران ترین انواع آن از موی طبیعی ساخته شده و دست ساز است. ولی روز به روز کلاه گیس های بیشتری از جنس پلاستیک تهیه می شود که دارای کیفیت های بسیار جالبی نیز هست.
- رنگ های مختلفی از کلاه گیس در دسترس است که معمولاً از رنگ هایی با استاندارد بین المللی در آنها استفاده می شود.
- تارهای مصنوعی که روز به روز نازکتر می شود، در این کلاه گیس ها مورد استفاده قرار می گیرد. قسمت کلاه گیس ها بر حسب نوع آن که دست ساز یا ساخته ماشین باشد تغییر می کند. کیفیت کلاه گیس هایی که اخیراً با دستگاه ساخته می شود نیز مناسب است.
- کلاه گیس، برخلاف آنچه که معمولاً گفته می شود مو را خراب نمی کند. البته نباید همیشه آن را روی سر نگاه داشت زیرا پوست سر زیر آن عرق می کند که این حالت نامناسب است ولی به هر حال، استفاده گهگاه از آن خطری ندارد.
- کلاه گیس های امروزی، محکم به پوست سر می چسبد و این خطر که شما ناگهان مشاهده کنید مویتان روی زمین افتاده یا در هوا پرواز می کند! وجود ندارد. سیستم اتصال این کلاه گیس ها خیلی ساده است و با استفاده از باندهایی انجام می شود که روی قسمت کشی قرار دارد و اطراف سر را محکم می گیرد.
- نظافت کلاه گیس آسان است (البته منظورم کلاه گیس های مصنوعی است). آن را در مخلوط آب ولرم و کمی شامپو بخیسانید. سپس آن را با آب ولرم آب کشیده و در هوای آزاد خشک کنید (از سشوار استفاده نکنید زیرا آن را خواهید سوزاند.)
کلاه گیس را بایستی هر بار که می خواهید بشویید، شانه کنید. ولی نباید به هیچ وجه آرایش موی آن را که به نحو خاصی در پوسته ی آن کاشته شده تغییر دهید. در غیر این صورت ناچار خواهید شد جهت کاشت دسته های مو را در پوسته کلاه گیس تغییر داده و کشش مخالفی انجام بدهید که در نتیجه، موی آن کنده خواهد شد. البته اگر کلاه گیس دارای موی بلندی باشد، می توانید هر کاری می خواهید انجام دهید و دیگر این مشکل مطرح نخواهد بود.
- هنگامی که به سفر می روید، می توانید سر یک مجسمه یا مانکن را با خود برده و کلاه گیس را روی آن بگذارید. البته پیدا کردن این کله ها! کمی مشکل است. برای جایگزینی آن می توانید کار دیگری بکنید. داخل کلاه گیس را از کاغذهای نازک پر کرده و پس از رسیدن به مقصد، کاغذها را خارج کرده و آن را در معرض هوا قرار دهید.
علاوه بر کلاه گیس هایی که تمام سر را می پوشاند، انواع دیگری از آن نیز در بازار موجود است که دارای دسته ای از مو، حلقه ی مو، دم اسبی و غیره می باشد و این دیگر بستگی به سلیقه ی شما دارد که کدام یک از آنها را انتخاب کنید.
و آخرین مطلب این که این کلاه گیس ها را نباید با کلاه گیس های دایمی اشتباه گرفت.
منبع مقاله :
داریگل، ژان لوک، (1373)، بهداشت و زیبایی مو(مراقبتها و درمان طبیعی برای مو و پوست سر)،ترجمه ساعد زمان، تهران: نشر ققنوس، چاپ هشتم